Napoje alkoholowe od dawna były znane z pełnienia ważnych funkcji społeczno-kulturowych w starożytnych społeczeństwach, w tym podczas rytualnych uczt. W nowym badaniu znaleziono dowody na picie piwa 9000 lat temu w południowych Chinach, co prawdopodobnie było częścią rytuału ku czci zmarłych. Ustalenia opierają się na analizie starożytnych naczyń znalezionych na miejscu pochówku w Qiaotou, co czyni to miejsce jednym z najstarszych na świecie pod względem wczesnego picia piwa. Wyniki zostały opublikowane w PLOS ONE.
Kolebka starożytnego piwa
Starożytne garnki odkryto w platformowym kopcu (80 m x 50 m szerokości, z wysokością 3 m nad poziomem gruntu), który był otoczony przez wykonany przez człowieka rów (10-15 m szerokości i 1,5-2 m głębokości), na podstawie trwających wykopalisk w Qiaotou. Na stanowisku nie znaleziono żadnych struktur mieszkalnych. Kopiec zawierał dwa szkielety ludzkie i wiele dołów garncarskich z wysokiej jakości naczyniami, z których wiele było kompletnych. Ceramika była malowana białym ślizgiem, a niektóre naczynia były ozdobione abstrakcyjnymi wzorami. Jak donosi badanie, artefakty te są prawdopodobnie jednymi z „najwcześniejszych znanych malowanych naczyń na świecie”. Nie znaleziono tego rodzaju ceramiki na żadnych innych stanowiskach datowanych na ten okres.
Zespół badawczy przeanalizował różne rodzaje ceramiki znalezionej w Qiaotou, które były różnej wielkości. Niektóre z naczyń były stosunkowo małe i podobne wielkością do naczyń do picia używanych obecnie, a także do tych znalezionych w innych częściach świata. Każdy z garnków mógł być w zasadzie trzymany w jednej ręce jak kubek w przeciwieństwie do naczyń do przechowywania, które są znacznie większe w rozmiarze. Siedem z 20 naczyń, które były częścią ich analizy, okazało się być garnkami z długą szyjką Hu, które były używane do picia alkoholu w późniejszych okresach historycznych.
Analiza naczyń znalezionych na miejscu wykopalisk
Aby potwierdzić, że naczynia były używane do picia alkoholu, zespół badawczy przeanalizował pozostałości mikroskamieniałości – skrobię, fitolit (skamieniałe resztki roślinne) i grzyby, wydobyte z wewnętrznych powierzchni naczyń. Pozostałości te zostały porównane z próbkami kontrolnymi uzyskanymi z gleby otaczającej naczynia.
Zespół zidentyfikował w garnkach pozostałości mikrobotaniczne (granulki skrobi i fitolity) i mikrobiologiczne (pleśń i drożdże), które były zgodne z pozostałościami po fermentacji piwa i nie występują naturalnie w glebie lub w innych artefaktach, chyba że zawierały one alkohol.
„Dzięki analizie pozostałości garnków z Qiaotou, nasze wyniki ujawniły, że naczynia garncarskie były używane do przechowywania piwa, w najbardziej ogólnym sensie – sfermentowanego napoju wykonanego z ryżu (Oryza sp.), ziarna zwanego łzami Hioba (Coix lacryma-jobi) i niezidentyfikowanych bulw”, mówi współautor Jiajing Wang, adiunkt antropologii w Dartmouth. „To starożytne piwo chociaż nie byłoby podobne do IPA, które mamy dzisiaj. Zamiast tego, był to prawdopodobnie lekko sfermentowany i słodki napój, który prawdopodobnie miał mętny kolor.”
Wyniki pokazały również, że fitolity łusek ryżu i innych roślin były również obecne w pozostałościach z garnków. Mogły one zostać dodane do piwa jako środek fermentacyjny.
Piwowarzy z doliny rzeki Jangcy
Chociaż dolina rzeki Jangcy w południowych Chinach jest dziś znana jako ryżowe serce kraju, udomowienie ryżu następowało stopniowo między 10 000 i 6 000 lat temu, a więc 9 000 lat temu, ryż był jeszcze we wczesnej fazie udomowienia. W tym czasie większość społeczności stanowili myśliwi-zbieracze, którzy polegali głównie na żerowaniu. Jak wyjaśniają naukowcy w opracowaniu, biorąc pod uwagę, że zbiory i przetwarzanie ryżu były pracochłonne, piwo w Qiaotou było prawdopodobnie rytualnie ważnym napojem/napitkiem.
Analiza pozostałości garnków wykazała również ślady pleśni, która była używana w procesie produkcji piwa. Pleśń znaleziona w garnkach w Qiaotou była bardzo podobna do pleśni obecnej w koji, która jest używana do produkcji sake i innych fermentowanych napojów ryżowych w Azji Wschodniej. Wyniki poprzedzają wcześniejsze badania, które wykazały, że pleśń była używana w procesach fermentacyjnych 8000 lat temu w Chinach.
Piwo to technicznie rzecz biorąc każdy fermentowany napój wytwarzany z roślin poprzez dwuetapowy proces transformacji. W pierwszej fazie enzymy przekształcają skrobię w cukier (scukrzanie). W drugiej fazie drożdże przekształcają cukier w alkohol i inne stany, takie jak dwutlenek węgla (fermentacja). Jak wyjaśniają naukowcy w badaniu, pleśń działa niejako jako środek dla obu procesów, służąc jako starter sacharyfikacji-fermentacji.
Tajemnice warzenia starożytnego piwa
„Nie wiemy, jak ludzie wytwarzali pleśń 9000 lat temu, ponieważ fermentacja może zachodzić naturalnie” – mówi Wang. „Jeśli ludzie mieli trochę resztek ryżu i ziarna spleśniały, mogli zauważyć, że ziarna stały się słodsze i alkoholowe z wiekiem. Chociaż ludzie mogli nie znać biochemii związanej z ziarnami, które spleśniały, prawdopodobnie obserwowali proces fermentacji i wykorzystali go metodą prób i błędów.”
Biorąc pod uwagę, że ceramika w Qiaotou została znaleziona w pobliżu pochówków na terenie niezamieszkałym, badacze wnioskują, że garnki z piwem były prawdopodobnie używane w rytualnych ceremoniach związanych z pochówkiem zmarłych. Spekulują, że rytualne picie mogło być integralną częścią tworzenia relacji społecznych i współpracy, co posłużyło jako prekursor złożonych społeczeństw uprawiających ryż, które pojawiły się 4000 lat później.
