Weź pod uwagę swoją domową łazienkę: prawdopodobnie masz tam wiele kosmetyków, takich jak mydło, dezodorant i perfumy. W dzisiejszych czasach przedmioty te kojarzą się z czystością i zdrowiem. Ale czy zawsze tak było? Wierzcie lub nie, ludzkość od tysiącleci ma miłosno-nienawidzący związek z zapachem ciała. Słodki, ostry lub po prostu nieobecny – różne kultury mają unikalne spojrzenie na zapach ciała, ukształtowane przez fascynujące historie.
Co więc doprowadziło nas do współczesnych wysiłków związanych z dezodorantami i mydłami? Co robili starożytni ludzie, zanim te przedmioty zostały stworzone tak jak dzisiaj? Czytaj dalej, aby dowiedzieć się.
Zapach ciała nie pochodzi z potu, ale z bakterii!
Zanim zagłębimy się w historię perfum, zajmijmy się najpierw tym, dlaczego w ogóle potrzebujemy tych przyborów toaletowych. Większość z nas uważa pot za głównego winowajcę, jeśli chodzi o zapach ciała. Jednak sam pot nie pachnie tak naprawdę niczym. To raczej to, co pot powoduje, prowadzi do powstania nieprzyjemnego zapachu ciała.
Zarówno w naszych ciałach, jak i na nich znajduje się wiele bakterii. Jedna z tych bakterii nazywa się Staphylococcus hominis i wykorzystuje naturalne funkcje naszego ciała. Bakterie te spożywają pewne związki zawarte w twoim pocie, a następnie uwalniają substancje chemiczne, które powodują okropny zapach „B.O.” lub Body Odor. Tak więc w miejscach, w których pocisz się bardziej, pachniesz bardziej, ponieważ bakterie jedzą więcej!
Starożytni ludzie oczywiście nie znali konkretnej przyczyny zapachu ciała, ale wiedzieli, że jest to istotny problem. Zidentyfikowali części ciała, w których zapach pojawiał się najczęściej i zrzucili winę na pot, próbując zwalczyć go najpierw za pomocą perfum, a później dezodorantów. Historia walki człowieka z nieprzyjemnym zapachem ciała zaczyna się od starożytnych Egipcjan.
Maskowanie zapachu ciała: Od pasty do posesji
Starożytni Egipcjanie byli pierwszymi ludźmi w zapisanej historii, którzy próbowali maskować zapach ciała. Niektóre z metod stosowanych przez Egipcjan polegały na wytwarzaniu specjalnych mikstur ze składników takich jak skorupa żółwia, jaja strusia i orzechy galusowe, które nakładali na swoje ciała jak pastę. Następnie włączali do pasty różne naturalne olejki, często nakładając je na głowę, szyję i nadgarstki, aby zachować świeży zapach.
W końcu zaczęli używać w swoich pastach takich roślin jak cynamon, trawa cytrynowa, mirra, lilia i róża. Niektóre pasty były tak gęste, że przypominały wosk i nakładano je rano na czubek głowy, aby w miarę upływu dnia rozpływały się po ciele.
Egipcjanie lubili też swój sprawiedliwy udział w kadzidłach i palili je często, aby obszary, w których było dużo spoconych ludzi, pachniały świeżo.
W końcu kontynuowali pracę z pastami i woskami, aż zaczęli tworzyć pachnące koraliki, które wykorzystywali do tworzenia pachnącej biżuterii, którą się ozdabiali. Starożytne hieroglify sugerują, że starożytni Egipcjanie nosili też na głowie perfumowane stożki, wykonane z woskowego materiału podobnego do paciorków.
Po starożytnych Egipcjanach, starożytni Grecy i Rzymianie zaczęli tworzyć własne silnie pachnące przyprawy i perfumy. Często były one postrzegane jako dobra luksusowe i były dość trudne do zdobycia, jeśli nie można było ich znaleźć na lokalnym szlaku handlowym.
W rzeczywistości najwcześniejsze znane perfumy pochodzą z czasów Imperium Rzymskiego, gdzie codzienne kąpiele i maskowanie zapachów były normalnym aspektem życia Rzymian. Rzymianie kąpali się w wannie ozdobionej słodko pachnącymi kwiatami, a następnie namaszczali się pachnącymi olejkami i maskami, wykonanymi głównie z olejków eterycznych.
W tym momencie, wiele z tych olejków i salw było produkowanych z kwiatów takich jak fiołek, rumianek, róża, lawenda i jaśmin. Mogły one również zawierać wonne przyprawy, takie jak cynamon, goździki i kamfora, a także produkty uboczne pochodzenia zwierzęcego, takie jak cywet, piżmo i ambra. Zapachy te były często noszone w małych buteleczkach przywiązanych do nadgarstków, aby można je było ponownie zastosować w ciągu dnia, podczas gdy sproszkowane zapachy (do ubrań) były noszone w saszetkach z tkaniny.
Perfumy, balsamy i kadzidła były codzienną częścią wczesnej kultury europejskiej, a w końcu stały się również istotną częścią wielu rytuałów religijnych. Około V wieku judaizm i chrześcijaństwo zaczęły włączać olejki eteryczne i kadzidła do swoich rytuałów, głównie dlatego, że kapłani potrzebowali ukryć zapach swoich śmierdzących wyznawców. Gdy tak wielu ludzi gromadziło się w jednym miejscu, przestrzenie stawały się zatłoczone, a zapachy ostre, co doprowadziło do tego, że palenie kadzideł stało się regularną częścią ceremonii religijnych.
W tym samym czasie wielu księży potępiało używanie osobistych perfum na ciele, twierdząc, że są one formą próżności. Aby uniknąć takiego grzechu, chrześcijanie na kilka wieków zaprzestali regularnych kąpieli i używania perfum. Identyfikacja chrześcijan stała się oczywista, gdyż należeli oni do tych, którzy byli najbrudniejsi i najbardziej śmierdzący w społeczeństwie. Z drugiej strony, społeczności islamskie nie miały tych samych nauk dotyczących próżności i dlatego utrzymywały kąpiel przy życiu.
W końcu kąpiel została spowolniona, a perfumy stały się główną bronią przeciwko smrodowi z powodu dżumy. Ponieważ uważano, że dżuma rozprzestrzenia się przez powietrze (i ponieważ ludzie nie odkryli jeszcze „zarazków”), łaźnie zostały zamknięte, nie pozostawiając ludziom innego wyboru, jak tylko powrót do aromatów. W niektórych regionach organizowano duże ogniska, w których spalano duże ilości oleju, aby rozprowadzić aromat po całym mieście. W tym czasie małe bukieciki kwiatów zwane „posies” zostały zaprojektowane tak, aby można je było nosić jako akcesoria i przykładać do nosa w razie potrzeby.
W miarę upływu czasu bez kąpieli zaczęto rozpowszechniać inne błędne informacje. Ponieważ nadal niewiele lub wcale nie rozumiano, jak powstają choroby, niektórzy wcześni lekarze w XV i XVI wieku rozpowszechniali koncepcję, że kąpiel może być w rzeczywistości szkodliwa. Naukowcy ci twierdzili, że woda zmiękcza skórę, co z czasem ją osłabia i może powodować choroby. Niektórzy unikali kąpieli, aby zachować „mocną” skórę, natomiast ci, którzy zdecydowali się na kontynuowanie kąpieli, podejmowali ekstremalne środki ostrożności, smarując się olejkami przed wejściem do wody i szybko się usuwając, aby nie stać się zbyt „miękkim”.
Francuzi w XVII i XVIII wieku próbowali opracować nowe metody perfumowania ludzi i miejsc. Często dodawali silne olejki eteryczne do przedmiotów codziennego użytku, takich jak fontanny i ubrania, aby pomóc w maskowaniu zapachów. Wszystkie te przedmioty stały się niezwykle popularne wśród konsumentów, szybko czyniąc Francję liderem międzynarodowego przemysłu perfumeryjnego w tym czasie. Francuzi przenieśli również pozę na nowy poziom, tworząc „pachnące pudełka”, w których umieszczano tkaniny nasączone płynnymi zapachami. Reklamowali te pudełka jako posiadające właściwości lecznicze, a także jako silniejsze akcesorium do maskowania zapachów niż posies.
Czysta bieżąca woda w domu zmieniła wszystko!
W XIX wieku Europa podjęła inicjatywę poprawy warunków sanitarnych w kilku krajach. W ciągu zaledwie kilku dekad udało się znacznie zwiększyć dostęp społeczności do świeżej wody, opracować nowe systemy kanalizacyjne i stworzyć zorganizowany system usuwania śmieci. Wraz z powrotem do normalności kąpieli i podstawowej higieny, wyjątkowo mocne perfumy nie były już tak potrzebne jak wcześniej.
To właśnie w tym czasie perfumy stały się mniej farmaceutyczne, a bardziej kosmetyczne. Kiedy stały się kosmetykami, zaczęły kojarzyć się z kobiecością, podobnie jak inne kosmetyki. Pachnieć ładnie to znaczyło być czystą, dobrą kobietą.
Mniej więcej w tym czasie Stany Zjednoczone zaczęły dowiadywać się o nowych praktykach higienicznych z Europy. Choć wcześniej odrzucali europejską higienę i rzadko się kąpali, koniec XIX wieku przyniósł Amerykanom nowe postępy w zakresie czystości. Amerykanie zaczęli instalować kanalizację i zwiększać dostęp do wody, podobnie jak Europa, a w XX wieku zaczęli używać pryszniców, toalet i szczoteczek do zębów.
W 1888 roku w Filadelfii powstał pierwszy na świecie komercyjny dezodorant, sprzedawany pod nazwą Mum. Mum był woskową, kremową miksturą przeznaczoną do nakładania na najbardziej spocone i śmierdzące miejsca. Wkrótce potem, w 1903 roku, wprowadzono pierwszy na świecie antyperspirant, który zawierał chlorek aluminium. Chlorek aluminium to sól aluminium, która jest w stanie zablokować pot i jest nadal używana w wielu dezodorantach dzisiaj!
Jedynym problemem tych wczesnych antyperspirantów było to, że były one silnie kwasowe, więc często pozostawiały plamy na ubraniach, a nawet powodowały uczucie pieczenia u użytkownika. Dla niektórych była to niewielka cena za zmniejszenie ilości potu i odor. W końcu firmy produkujące antyperspiranty zaczęły kierować je do kobiet, aby zwiększyć ich sprzedaż, twierdząc, że kobiety, które nie używały ich produktów, były nieatrakcyjne dla mężczyzn. Reklamy te twierdziły również, że nikt nie będzie chciał powiedzieć tym kobietom o ich problemach z higieną, więc najlepiej było, aby zajęły się tym, zanim ktokolwiek to zauważy.
Na początku lat 1900 dezodorant był przede wszystkim sprzedawany i kupowany przez kobiety. Dopiero w 1935 roku wyprodukowano pierwszy dezodorant dla mężczyzn, sprzedawany w eleganckim czarnym opakowaniu, które miało skusić mężczyzn do zakupu ze względu na jego „męskość”. Zamiast reklamować, że mężczyźni będą nieatrakcyjni dla kobiet bez dezodorantu, reklamy często przedstawiały, że mężczyźni będą oceniani przez swoich szefów i współpracowników za ich zapach ciała. Te reklamy stworzyły obawy w pracujących mężczyzn dla ich stabilności pracy, więc oni też zaczęli kupować i używać dezodorantu regularnie.
Nigdy więcej smrodu: Nowoczesna nauka tworzy cuda!
Z czasem dezodoranty zmieniły się z kremowych past w sztyfty typu roll-on, potem w aerozole, a następnie w zwykłe sztyfty. Dezodorant jest obecnie uważany za stałą część naszej rutyny higienicznej, niezależnie od rodzaju zakupionego antyperspirantu. Obecnie mamy do wyboru wiele produktów higienicznych, w tym dezodoranty, mydła, szampony i perfumy. Przy tak wielu opcjach zapach ciała zszedł na dalszy plan (o ile ich używasz!).
Wraz z postępem społecznym, stale opracowywane i sprzedawane są nowe produkty higieniczne. Naturalne dezodoranty i szampony bez parabenów stają się coraz bardziej powszechne, ponieważ wiele osób chce powrócić do czasów sprzed konserwantów i dodatkowych substancji chemicznych, które mogą powodować podrażnienia przy częstym stosowaniu.
W przyszłości prawdopodobnie zobaczymy wiele innych rodzajów metod blokowania zapachu ciała, czy to w postaci perfum, mydeł, czy antyperspirantów. Trzymamy kciuki, żebyśmy kiedyś nie wrócili jednak do zbyt naturalnych.
Referencje
Classen, C., Howes, D., & Synnott, A. 2010. Aroma: Kulturowa historia zapachu. Routledge.
Fontanez, S. 2008. Zapach ciała przez wieki: Krótka historia dezodorantów . Dostępny na stronie: https://www.mentalfloss.com/article/18081/body-odor-through-ages-brief-history-deodorant .
Morris, E. T. 1984. Fragrance: Historia perfum od Kleopatry do Chanel . Scribner.
Oatman-Stanford, H. 2016. Nasza ostra historia: Pot, perfumy i zapach śmierci . Dostępny w: https://www.collectorsweekly.com/articles/our-pungent-history/ .
