Wczesna historia Anglii charakteryzowała się niestabilnością, nieporządkiem i niepewnością. Anglosaskie królestwo Wessex było pierwszą formacją nowoczesnej idei Anglii i w swoich wczesnych latach stawiało czoła zagrożeniom nie tylko ze strony sąsiednich królestw Mercji i Northumbrii, ale także ze strony Duńczyków lub Wikingów, jak się później okazało. Jednym z najbardziej wpływowych królów tego królestwa był Alfred Wielki, którego spuścizna doprowadziła do powstania Anglii.
Narodziny Anglii: wczesna historia Królestwa Wessex
Uważa się, że Królestwo Wessex powstało z dwóch osad. Według Kroniki Anglosaskiej, pierwsza została założona przez Cerdica i jego syna (lub wnuka) Cynrica. Przybyli oni do Hampshire w 494 lub 495 roku i zostali koronowani na królów w 500 lub 519 roku. Druga osada została odkryta dzięki dowodom archeologicznym. Uważano, że znajdowała się ona nad górną Tamizą, a ludzie tam przebywający prawdopodobnie przenieśli się tam z północnego wschodu.
W tych wczesnych czasach niewiele dążono do ekspansji. Cerdic i Cynric rozpoczęli podbój wyspy Wight w 530 roku, a ten ostatni stoczył bitwy pod Salisbury (552) i Barbury Castle, Wiltshire, w 556 roku. Jednak większość czasu Cynryka upłynęła na próbach opanowania oporu, jaki napotykał ze strony rodowitych Brytyjczyków, oraz na próbach konsolidacji ziem, które już posiadał.
Ziemie Wessexu zaczęły się naprawdę powiększać, gdy Cerdic i następca Cynryka, Ceawlin, który panował od 560 do 592 roku, odnieśli szereg zwycięstw. Na początku jego panowania większość południowej Anglii znajdowała się pod kontrolą Anglosasów. Udało mu się jednak skonsolidować ten region dzięki zwycięstwom pod Dyrham w Gloucestershire w 577 roku, które z kolei doprowadziły do zdobycia Bath, Cirencester i Gloucester. Ceawlinowi udało się więc rozszerzyć potęgę Wessexu nad Tamizą .
Niestety dla niego, Ceawlin został jednak wygnany w 592 r. przez swojego bratanka Ceola po obaleniu go w bitwie pod Woden’s Burg. Ceol zasiadał na tronie tylko przez pięć lat, aż do swojej śmierci w 597 roku. Po Ceolu przyszedł jego brat Ceowulf (ponieważ jego syn był zbyt młody, by rządzić), który panował od 567 do 611 roku, a następnie syn Ceola, Cynegils, który rządził od 611 do 643 roku. W tym okresie Wessex zaczął odczuwać zagrożenia nie tylko z północy, ale także z rosnącego w siłę królestwa Mercji.
Relacje między królestwami Mercji i Wessexu
Gdy Wessex i Mercia stały się potężniejsze, zaczęły walczyć o kontrolę nad regionami, które obecnie składają się na tereny Anglii. Podczas swoich rządów królowie Wessex, zarówno Cynegils, jak i jego syn Cwichelm, stracili część swoich ziem na rzecz Mercji. Ich straty obejmowały prowincje Królestwa Hwicce, które obejmowały współczesne Gloucestershire, Worcestershire i południowo-zachodnią część Warwickshire. Zalążek przyszłej Anglii.
Panowanie Cynegilsa było długie i rozpoczęło się od imponującego zwycięstwa nad Walijczykami w 614 roku. Jednak zaniepokojony kontrolowaniem wzrostu Northumbrii na północy Cynegils dał jednemu ze swoich synów trochę ziemi na północy, tworząc skutecznie państwo buforowe. Zawarł również tymczasowy sojusz z Mercją, która również była zaniepokojona zagrożeniem ze strony Northumbrii, obiecując swojemu najmłodszemu synowi małżeństwo z siostrą króla Mercji.
Gdy następcą Cynegilsa został jego najmłodszy syn Cenwalh, który objął tron w latach 643-72, ten ostatni zgodził się poślubić siostrę Pendy, władcy Mercji. Cenwalh zranił jednak dumę Pendy, odrzucając jego siostrę, gdy w końcu objął tron. Zamiast tego poślubił miejscową kobietę o imieniu Seaxburh. Z tego powodu Mercja wypowiedziała wojnę królestwu Wessex i wygnała Cenwalha na trzy lata do Wschodniej Anglii między 645 a 648 rokiem. W tym czasie Mercja przejęła kontrolę nad Królestwem Wessex, które skutecznie stało się jej marionetkowym państwem. I tak mogłaby się zakończyć historia Anglii.
Po śmierci Cenwalha, Wessex doświadczył jeszcze większych zawirowań. Seaxburh, żona Cenwalha, objęła tron po jego śmierci w 673 roku i była jedyną królową, która kiedykolwiek rządziła Królestwem Wessex. Penda zdążyła zająć South Hampshire i Isle of Wight, które następnie znalazły się w rękach Mercji w latach 661-686. Mówi się, że podczas tego okresu niepokojów Wessex został tymczasowo podzielony między podkrólów. Chociaż byli oni nieco rozproszeni, to jednak królom Wessexu udało się odnieść kilka zwycięstw i rozszerzyć swoją działalność na zachód.
Na przykład wyspa Wight i zachodnie Hampshire zostały odzyskane przez Ceadwalla, który był królem Wessexu od 685 do 688 roku. Próbował on także stłumić kontrolę i władzę innych pod-królów, starając się ustanowić własną władzę w regionie. Był brutalnym władcą, który dopuścił się aktów ludobójstwa na wyspie Wight i zmusił podbitych do wyrzeczenia się wiary chrześcijańskiej. Ostatecznie abdykował, gdy został ranny podczas jednej z kampanii na wyspie Wight.
Rządy króla Ine
Uważa się, że region pogrążył się wtedy w dalszym nieporządku i niesnaskach między podkrólami. Ine z Wessexu, który objął tron w latach 689-728, wyłonił się jako wybitny szlachcic, który zdołał zapewnić sobie koronę. Rządził nieprzerwanie przez 37 lat. Ine przeprowadził szeroko zakrojone reformy w królestwie Wessexu i jako pierwszy król zachodniosaksoński ustanowił kodeks prawny oraz umieścił katedrę w Sherborne w Dorset.
Ine skupił się również na handlu i wprowadził monety w całym kraju. Prawa te są interesujące ze względu na to, co mówią nam o populacji Wessex. Odnoszą się one do dwóch rodzajów ludzi, Anglosasów, którzy byli określani jako Englisc i mieszkali głównie we wschodniej części terytorium, oraz rodowitych Brytyjczyków, którzy głównie zamieszkiwali tereny w dzisiejszym Devon.
Dominacja Mercji nad większością Wessexu zakończyła się ostatecznie wraz z wstąpieniem na tron króla Egberta z Wessexu, który panował od 802 do 839 roku. Walka o niepodległość od Mercji nabrała tempa, gdy obie strony walczyły w bitwie pod Ellandun w pobliżu dzisiejszego Swindon w 825 roku.
Siły Egberta zwyciężyły, a Mercianie, którym przewodził Beornwulf, zostali zmuszeni do odwrotu na północ. Podczas gdy Mercianie byli jeszcze słabi, Egbertowi udało się zaanektować Surrey, Sussex, Essex i Kent, z których wszystkie były w jakiś sposób pod kontrolą Mercii. W ciągu zaledwie roku Egbertowi udało się zmienić równowagę sił na korzyść Wessexu do tego stopnia, że w 826 roku Wessex był postrzegany jako najpotężniejsze królestwo.
Inwazja Wikingów i Królestwo Wessexu
Zachodni Sasi musieli jednak stawić czoła nie tylko konkurencji i rywalizacji ze strony swoich mercjańskich sąsiadów. W latach 700-tych Duńczycy zaczęli najeżdżać nadmorskie miasta dzisiejszej Brytanii, a w 865 roku przybyli z wielką armią. Do tego momentu najazdy przekształciły się w inwazję. Wytyczyli sobie drogę przez wyspę i podbili Anglię Wschodnią (869-70), Mercję (873-74) i Northumbrię (847-75), gdzie ostatecznie się osiedlili.
Wikingowie próbowali dokonać inwazji na królestwo Wessex, ale w tym czasie region ten miał silnego i zdolnego króla, który zdołał utrzymać wikingów na dystans przez większą część swojego panowania. Król Alfred Wielki, syn króla Aethelwulfa, który panował od 871 do 899 roku, objął tron po trzech starszych braciach w wieku zaledwie 22 lat. W czasie swojego panowania prowadził wiele bitew przeciwko Duńczykom, w tym bitwę pod Edington w Wiltshire, w której Duńczycy zostali pokonani.
Dzięki swoim zwycięstwom Alfredowi udało się znacznie powiększyć kontrolę terytorialną Wessexu. Jeszcze bardziej wzmocnił swoją domenę, budując sieć ufortyfikowanych miast, znanych jako burhs (boroughs w nowoczesnym języku angielskim). Miasta te były oddalone od siebie o około 32 km, czyli na tyle blisko, że milicja jednego miasta mogła w ciągu jednego dnia przyjść z pomocą innemu.
Po śmierci króla Ceolwulfa w 879 roku w Mercji powstała polityczna próżnia. To w połączeniu ze zwycięstwem pod Edington dało królowi Alfredowi okazję do stworzenia nowego porządku politycznego. Zamiast dopuścić kolejnego króla Mercji, Alfred zapewnił regionowi Ealdormana lub czołowego szlachcica, który działałby w imieniu Alfreda.
Niestety Alfred stracił część tej władzy w Mercji, gdy jej część została przekazana Duńczykom w traktacie z Guthrumem, który był ich przywódcą. Traktat ten uznawał prawa Duńczyków i Anglików w Mercji i skutecznie dzielił ten obszar między nich. To właśnie w tym momencie, jak się wydaje, Alfred zaczął być określany jako „król Anglików i Sasów”, a czasem nawet „Anglosasów”. Rodziła się bardzo wczesna idea Anglii.
Dziedzictwo Alfreda Wielkiego
Historia Królestwa Wessex nie może być rozpatrywana bez omówienia Alfreda Wielkiego . Podczas swojego panowania zrobił on wiele, aby posunąć anglosaskie królestwa w kierunku idei „Anglii”. Podczas gdy Alfred był sprawnym wojownikiem i wygrał Zachodnim Saksonom wiele bitew przeciwko Duńczykom podczas swojego panowania, był również niezwykle pobożnym i uczonym człowiekiem.
W latach osiemdziesiątych, ze swojej siedziby w Winchesterze, opublikował obszerny kodeks praw, ustanawiającyzałożył szkołę sądową z pomocą uczonych duchownych i promował używanie tego, co stało się znane jako staroangielski zamiast łaciny. Posunął się nawet do tego, że sam przetłumaczył cztery książki z łaciny na angielski!
Podczas panowania Alfreda stolicą Wessexu był Winchester. Często uważa się go za pierwszą stolicę Anglii, stał w centrum sieci miast, które stworzył Alfred. burghal miast, które stworzył Alfred. Podczas gdy Anglosasi pozostawili współczesnym historykom niewiele pisemnych dowodów, spuścizna Alfreda jest nadal widoczna w Winchesterze, gdzie stoi jego brązowy posąg.
Niektóre z kamiennych murów obronnych z anglosaskiego miasta Alfreda można nadal zobaczyć w mieście. Zostały one zbudowane w celu obrony miasta przed Duńczykami. W mieście nadal znajduje się plan ulic z IX wieku, a jego grób leży w Hyde Abbey Gardens.
Uważa się, że sama katedra w Winchesterze posiada skrzynie grobowe, w których znajdują się szczątki dwunastu anglosaskich królów i ich żon, na których stworzono wystawę. Katedra w Winchester w obecnej postaci jest normańska (nieco późniejsza niż Alfred i Anglosasi) i uważa się, że została zbudowana pod koniec XI wieku. Jednak obok niej można zobaczyć pozostałości oryginalnej katedry, która powstała w 642 roku. Była ona znana jako Old Minster i była królewską kaplicą Alfreda.
Początki Anglii
To właśnie z Królestwa Wessex, jak również z wizji samego Alfreda, narodziła się idea Anglii. Podczas gdy to Alfred położył fundamenty, po jego śmierci w 899 r. w wieku zaledwie 50 lat to jego dzieci i ich dzieci rozpoczęły pracę nad jej budową.
Alfred miał dwoje dzieci, syna i córkę. Edward Starszy, jego syn, panował od 899 do 924 roku i po śmierci ojca został królem Sasów Zachodnich. Jego córka, Aethelflaed została władczynią Merciów po śmierci męża w 911 roku. Połączeni, oboje stworzyli potężną siłę. Oboje walczyli przeciwko Duńczykom i Walijczykom, powiększając przy tym swoje ziemie. Aethelflead przeniosła się na północ aż do Yorku, gdzie na krótko przed śmiercią zawarła sojusz z ludźmi.
Pierwszą osobą, która kontrolowała cały obszar Anglii, był syn Edwarda, Aethelstan. Na szczęście dla niego, jego siostra poślubiła wikinga Sihtrica, który był władcą Northumbrów. Kiedy więc Sihtric zmarł w 927 roku, Aethelstan odziedziczył jego królestwo. Monety i karty z tego okresu opisują Aethelstana jako „Króla Anglików”.
W całej swojej historii Królestwo Wessex doświadczyło okresów stabilności i wzrostu, jak również okresów skrajnego chaosu i niepewności. Niemniej jednak, Królestwo i jego władcy położyli fundamenty pod powstanie nowoczesnej Anglii. Ich działania miały decydujące znaczenie dla historii całej Wielkiej Brytanii, porównywalnym z tymi powiązanymi z Branem Boru czy królem Arturem.
