Między Costa Coffe a Starbucksem, kawa jest wszędzie. Jeśli jesteś miłośnikiem kawy, być może zastanawiałeś się nad tym, jak kawa pojawiła się na przestrzeni dziejów. We wczesnych czasach niektórzy ludzie zainteresowani kawą byli jednak niepewni co do tego pysznego napoju.
Nieufny Gustaw III
W przypadku króla Szwecji Gustawa III, który był podejrzliwy wobec zakazanego napoju i nakazał dwóm więźniom picie go w ramach długoterminowego eksperymentu z kawą, który trwał jeszcze długo po jego śmierci.
Kawa spotkała się z entuzjastycznym przyjęciem, gdy przebyła drogę od wczesnej kultury kawiarnianej Konstantynopola do stolic Europy. W końcu był to „pierwszy” europejski napój energetyczny! Jednak Szwecja i niektóre ruchy religijne były bardzo sceptyczne, a nawet podejrzliwe wobec tego napoju z kraju wypraw krzyżowych. Szwedzi jako jedyni stworzyli eksperyment kawowo-zdrowotny, ale dlaczego, skoro dziś kochają ten napój jak szaleni?
Od wczesnego królestwa kawy w Jemenie do żądnej kawy Europy
Prawdziwe początki kawy to trochę legenda. Według najstarszej opowieści, pasterz kóz o imieniu Kaldi odkrył kawę w lesie w starożytnej Etiopii. Na jednym z drzew znalazł ciekawe jagody, którymi nakarmił swoje kozy. Po zauważeniu, jak bardzo kozy stały się energiczne, doniósł o jagodach do lokalnego klasztoru.
Opat klasztoru zrobił napój z jagód i stwierdził, że nie pozwala mu on zasnąć przez całą noc. Od tego momentu wieści o magicznym napoju z jagód szybko się rozeszły, ponieważ jego energetyczne właściwości były bardzo pożądane i opłacalne.
Poza legendą, najwcześniejsze wzmianki o kawie pochodzą z Jemenu na południowym krańcu Półwyspu Arabskiego w XV wieku. Kawa była najpierw uprawiana na plantacjach w Jemenie i sprzedawana z innymi regionami, w tym z Egiptem, Turcją i Persją. Kawa była niezwykle popularnym towarem handlowym. Była tak popularna, że wkrótce w całym Konstantynopolu zaczęły powstawać pierwsze na świecie kawiarnie.
Nazywane qahveh khaneh , wczesne kawiarnie nie służyły tylko do picia kawy, ale były również miejscem spotkań towarzyskich, podobnie jak dzisiejsze kawiarnie. Kawiarnie te były znane z tego, że zabawiały publiczność muzyką, występami wykonawców i aktualnymi wiadomościami. W niektórych regionach kawiarnie były nazywane „szkołami mędrców” ze względu na informacje, którymi dzielono się w nich między stronami. W końcu były one doskonałym miejscem spotkań, które nie było centrum miasta ani przypadkowym sklepem.
Z Turcji wieści o specjalnym, ciemnym, pobudzającym napoju dotarły do Europy i rozwinęły się w charakterystyczne kultury kawowe w Austrii i Włoszech. Europejscy podróżnicy wracający z Turcji w XVII wieku przywieźli kawę z nimi do domu. Kawiarnie szybko powstały na całym kontynencie europejskim i stały się przystaniami socjalizacji i komunikacji. „Szkoły Mądrych” były zamiast tego nazywane „Penny Universities”, ponieważ filiżanka kawy kosztowała w Anglii tylko pensa.
Diabelski napój
Choć nowy napój energetyczny szybko zdobył popularność, były też miejsca, gdzie patrzono na niego podejrzliwie! Wkrótce po wprowadzeniu kawy w Europie, grupy religijne zaczęły potępiać kawę jako „gorzki wynalazek szatana”. Duchowieństwo potępiło nawet kawę na początku XVII wieku, a debata stała się tak wielka, że o opinię poproszono papieża. Po pierwszym spróbowaniu napoju, uznał go za tak smaczny, że natychmiast dał mu pieczęć aprobaty.
Gdy kawa została zatwierdzona religijnie, stała się tak powszechna, że szybko stała się najpopularniejszym napojem śniadaniowym w regionie. Ponieważ kawa dodawała energii tym, którzy pili ją rano, wpłynęła na robotników, by pili ją regularnie, co miało im pomóc w bardziej efektywnej pracy. Pod koniec XVII wieku w samym Londynie istniało ponad 300 kawiarni. Gdy szał na kawę wygasł, wiele z tych kawiarni stało się innymi dobrze prosperującymi firmami w regionie, takimi jak firmy ubezpieczeniowe czy księgarnie.
W tym momencie kawa została sprowadzona do Stanów Zjednoczonych, gdzie ostro konkurowała z herbatą, stając się najpopularniejszym napojem. Po Bostońskiej zawierusze z herbatą kawa z łatwością wygrała tę rywalizację. Ze względu na popyt na nią, inne regiony, w tym Indonezja, Ameryka Środkowa i Ameryka Południowa, zaczęły uprawiać kawę, aby przyłączyć się do handlu, przy czym wszystkie drzewa pochodziły z jednej sadzonki z Amsterdamu.
Szwecja, o dziwo, uważała, że kawa jest niebezpieczna!
Jednym z krajów w Europie, który bardzo nie lubił kawowego szaleństwa, była Szwecja. Choć wiele krajów uchyliło zakazy picia kawy, gdy tylko papież je zatwierdził, Szwecja nie była jednym z nich. Ze względu na obawy, że kawa zniszczy rynek piwa i wina, szwedzcy urzędnicy postanowili utrzymać zakaz spożywania tego aromatycznego napoju. Choć zrobili to poprzez (nieskuteczne) ustawodawstwo, ich prawdziwym celem było przekonanie Szwedów, że picie kawy jest niebezpieczne. Gdyby udało im się przekonać swoich rodaków o jej niebezpieczeństwie, nie musieliby tak usilnie walczyć o utrzymanie kwitnącego przemysłu winiarskiego i piwowarskiego.
Nie jest jasne, czy szwedzcy urzędnicy naprawdę wierzyli, że kawa jest fizycznie niebezpieczna, czy po prostu chcieli snuć tę opowieść, aby zmienić postrzeganie kawy przez społeczeństwo. Wiele osób uważa, że to trochę jedno i drugie, zwłaszcza dla króla Gustawa III. Dla kogoś, kto inwestuje w przemysł piwny i winiarski, oglądanie Nagłe przejście całego kraju na kawę musiało być co najmniej nieco niepokojące.
Eksperyment króla Gustawa III
Król Gustaw III postanowił udowodnić, że kawa jest niebezpieczna, przeprowadzając, jak się uważa, pierwsze badania kliniczne dotyczące jej spożycia. Oczywiście, nie przeprowadziłby ich na sobie. Zamiast tego zebrał dwóch więźniów, którzy stali się jego szczurami laboratoryjnymi. Więźniami byli bracia bliźniacy, obaj przebywający w więzieniu i skazani na śmierć za popełnione przestępstwa. W zamian za zmniejszenie wyroku do dożywocia, Gustaw III zaproponował im udział w swoim życiowym eksperymencie. Obaj bracia zgodzili się.
W ramach eksperymentu jeden z braci został zobowiązany do picia dzbanka kawy dziennie do końca życia. Drugi brat mógł do końca życia pić tylko herbatę. Gustaw III polecił następnie dwóm lekarzom, aby zajęli się braćmi i sprawdzili, jak te różnice w piciu wpływają na nich.
Niestety, Gustaw III nigdy nie doczekał się wyników swojego eksperymentu. Został postrzelony podczas balu maskowego w 1792 roku, ozmarł kilka dni później. Po wielu latach nawet obaj lekarze przydzieleni do więźniów zmarli przed mężczyznami. Podobno brat pijący kawę przeżył ich wszystkich, z wyjątkiem własnego brata. Pijący kawę dożył 83 lat, podczas gdy średnia długość życia w Szwecji wynosiła wówczas zaledwie 38 lat. Eksperyment Gustawa III przyniósł odwrotny skutek od zamierzonego.
Szwecja jeszcze przez wiele lat wahała się między zakazem picia kawy a wysokim podatkiem od niej, zanim musiała stawić czoła porażce. Podobnie jak Amerykanie z alkoholem podczas prohibicji, Szwedzi po prostu za bardzo kochali swoją kawę, by przejmować się jakimikolwiek przepisami próbującymi ich powstrzymać.
Szwedzi: Miłośnicy kawy
Obecnie Szwecja znajduje się w pierwszej dziesiątce krajów spożywających kawę na świecie. Ich miłości do kawy po prostu nie dało się powstrzymać, nawet w obliczu przepisów i wysokich podatków. Na szczęście nie muszą się już martwić o żadną z tych rzeczy. Mają nawet swój termin „Fika”, którym określają przedłużoną przerwę na kawę w pracy, podczas której Szwedzi spotykają się ze swoimi przyjaciółmi.
W dzisiejszych czasach kawa jest tak popularna jak nigdy dotąd. Nie można wyjść z domu, nie przejeżdżając obok co najmniej jednej kawiarni w dowolnym kierunku! I powiedzmy sobie szczerze, wszyscy mamy swój ulubiony napój ze Starbucksa. Prawdopodobnie powinniśmy podziękować za niego Kaldiemu i papieżowi przy następnym zamówieniu!
