Archeolodzy w Szwecji zlokalizowali unikalne stanowisko stoczniowe z epoki wikingów w Birce, ważnym mieście nordyckim. Odkrycie podważa wcześniejsze teorie na temat tego, jak zorganizowana była działalność morska w epoce wikingów.
Odkrycie stoczni wikingów
„Stanowisko takie jak to nigdy wcześniej nie zostało odnalezione, jest to pierwsze tego typu, ale znaleziska przekonują, że była to stocznia”, mówi Sven Isaksson, profesor nauk archeologicznych na Uniwersytecie Sztokholmskim, który kierował badaniami wraz ze Svenem Kalmringiem, profesorem nadzwyczajnym na Uniwersytecie Sztokholmskim i ekspertem ds. portów i urbanizacji w epoce wikingów w Zentrum für Baltische und Skandinavische Archäologie w Szlezwiku.
Znalezione stanowisko składało się z wyłożonego kamieniami zagłębienia w strefie brzegowej z epoki wikingów, na którego dnie znajdował się drewniany slip na łodzie. Znaleziska na stanowisku składają się z dużych ilości zarówno nieużywanych jak i używanych nitów do łodzi, osełek wykonanych z łupków i narzędzi do obróbki drewna. „Znaleziska artefaktów z tego obszaru pokazują z dużą pewnością, że właśnie w tym miejscu ludzie obsługiwali swoje statki” – dodaje Isaksson.
Całkowita nowość
Na wierzchu kamiennego pakietu znajdowała się warstwa piasku, a pierwotnie na dnie znajdował się także drewniany slip dla łodzi. Ślady tego widać w postaci otworów po słupach i kamiennej ramy na dole. Poprzednie badania zaobserwowały kilka pozostałości wcześniej, ale to dzięki najnowszym znaleziskom możliwe stało się kompleksowe spojrzenie. „Poprzez systematyczne mapowanie i badania dronem”, zauważa Isaksson, „możemy teraz pokazać, że Birka, oprócz środowiska miejskiego, ma również bardzo bogaty morski krajobraz kulturowy z pozostałościami wszystkiego, od pirsów do wodowania łodzi i stoczni.”
Kim byli wikingowie?
Statki i żegluga są charakterystyczne dla epoki wikingów w krajach nordyckich, zarówno dla działań wojennych, jak i dla handlu. Jednym z przejawów długodystansowego handlu w epoce wikingów są przypominające miasta punkty handlowe, które powstawały w tym czasie w krajach nordyckich. W Szwecji najlepiej zachowanym przykładem jest wpisana na listę światowego dziedzictwa UNESCO Birke, na wyspie Björkö na jeziorze Mälaren. „Nie chodzi tylko o pierwsze środowiska miejskie, ale pokazuje intensywną wymianę towarów handlowych i idei między ludźmi” – mówi Sven Kalmring.
Ufortyfikowany port?
Wały miejskie wokół Birki funkcjonowały nie tylko jako obrona, ale także jako granica prawna, ekonomiczna i społeczna. Dotychczasowe badania urządzeń portowych w Birce prowadzone były głównie wewnątrz wałów miejskich, na obszarze zwanym obszarem portowym Czarnej Ziemi oraz poniżej tzw. garnizonu. Nowo odkryta stocznia, wraz z szeregiem innych pozostałości morskich, znajduje się poza obrębem wałów miejskich Birki, wzdłuż północnego brzegu rzeki Björkö.
Kalmring wyjaśnia, że „badając różne elementy morskie w połączeniu z możliwym miejscem budowy domu w Kugghamn, staramy się obecnie uzyskać całościowy obraz bardzo ekscytującego archeologicznego obszaru. W celu zabezpieczenia materiałów źródłowych, które mogą wzbogacić naszą wiedzę o morskim krajobrazie kulturowym Birki, badania archeologiczne są nadal kontynuowane”. Badane są między innymi pozostałości doków, które znajduje się poza obwarowaniami miejskimi, podobnie jak w przypadku stoczni, a w przeciwieństwie do wcześniej badanych pozostałości portowych na Czarnej Ziemi. Kolejnym pytaniem, na które próbują odpowiedzieć archeolodzy, jest to, kto mógł tu cumować.
„Czy każdy mógł wylądować gdziekolwiek, czy miało to znaczenie, czy było to wewnątrz czy na zewnątrz wału miejskiego?” pyta Isaksson. „Jest tu wiele do zastanowienia. Ale dla nas śledztwo nie kończy się na pracach terenowych, kontynuujemy je w laboratorium. Stosując analityczne techniki laboratoryjne, wydobywamy z fragmentarycznego materiału źródłowego więcej informacji, niż jest to możliwe w inny sposób.”
